تصرف عدوانی

تصرف عدوانی

درمورد آن چه میدانید؟

 از دو بخش تصرف به همراه عدوان تشکیل شده است. به لحاظ

بعد حقوقی منظور از تصرف یعنی سلطه و اقتداری که شخص به طور مستقیم

یا به واسطه غیر، بر مالی دارد. عدوان هم به معنی زور و اجبار است که در

اصطلاحات حقوقی کاربرد فراوانی دارد. پس مفهوم کلی به معنی سلطه و تسلط

بر مالی به صورت اجبار و زور است. طرح دعاوی آن در دادگاه­های

حقوقی از طریق دادخواست صورت می­گیرد که معمولا تهیه و تنظیم دادخواست

چنین دعاوی از سوی وکلای دادگستری انجام می­شود. در تصرف عدوانی فرد

متصرف با زور بر مالی تسلط پیدا می­کند یعنی تصرف بدون رضایت مالک صورت می­گیرد.

مهم­ترین مسئله در دعوا تصرف عدوانی، اثبات سابقه تصرف است یعنی خواهان

باید ادعای تصرف خود را قبل از تصرف خوانده برای دادگاه محرز کند.در این امر

میتوانید از وکیل  راهنمایی بخواهید. چنانچه خواهان نتواند چنین

ادعایی را اثبات کند، دادگاه به دعوا مذکور ترتیب اثر نخواهد داد. در ادامه با تصرف

عدوانی و طرح چنین دعاوی در مراجع قضایی بیشتر آشنا خواهید شد.

بررسی تصرف عدوانی با رویکرد حقوقی

در ابتدا مطلب توضیحات مختصری ارائه کردیم که در این بخش به صورت مفصل

به این دعاوی می­پردازیم. تصرف عدوانی به بیان ساده یعنی فردی به صورت

غیرقانونی در ملک شخص دیگری تصرف کند و به نوعی اجازه ندهد مالک در

ملک خود تصرف داشته باشد. در این حالت متصرف سابق می­تواند با طرح دعوا

تصرف عدوانی ضمن این­که ادعای تصرف خود نسبت به ملک را برای دادگاه

ثابت کند، تصرف ملک را از اختیار متصرف فعلی خارج کند. در واقع فرد بدون آن­که

رضایتی داشته باشد، مال از تصرف او خارج می‌شود که ممکن است مالک یا

مستأجر باشد. در این دعوا خواهان باید ثابت کند که وی به صورت قانونی و

خوانده به شکل غیر قانونی در ملک تصرف داشته است.

چنانچه خواهان نتواند این ادعا را اثبات کند، درخواست وی از طرف دادگاه

پذیرفته شده نیست. همچنین هیچ الزامی مبنی بر مالکیت رسمی فرد خواهان

وجود ندارد و باید تصرفات قانونی سابق را اثبات نماید، هرچند خوانده مالک

رسمی ملک باشد. به عبارت بهتر موضوع اصلی در این دعوا تصرف سابق است

نه مالکیت فعلی. دعوای مربوط به تصرف در دادگاه محل وقوع ملک با ارائه

دادخواست از سوی متصرف سابق علیه متصرف فعلی مطرح می­شود. به لحاظ

حقوقی می­توان فرد متصرف را غاصب تلقی کرد و بالطبع طبق قانون عمل وی

غصب محسوب می­شود.

شرایط رسیدگی به دعوا تصرف عدوانی

ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی صراحتا به دعوا آن اشاره می­کند

و در این خصوص بیان می­دارد: ادعای متصرف سابق مبنی بر این که دیگری بدون

رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت

به آن مال درخواست می­نماید.

طبق این ماده دعوای مربوط به تصرف عدوانی یکسری شرایط و ارکان خاصی دارد

که برای رسیدگی قانونی باید تمام این شرایط وجود داشته باشد. درصورتی که

دعوا یکی از شرایط زیر را نداشته باشد، توسط مرجع قضایی رسیدگی نخواهد شد.

سابقه تصرف خواهان: شرط اصلی برای رسیدگی ، سبق تصرف خواهان است؛

یعنی فرد خواهان باید طی مدت زمان مشخصی از مال استفاده کرده باشد تا

تصرف وی محرز گردد. چنانچه سابقه تصرفی نداشته باشد، نمی­تواند چنین دعوایی

را مطرح کند.

عدم سبق تصرف خوانده: یکی دیگر از شرایط اصلی تصرف عدوانی این است که

خوانده بدون اجازه خواهان از ملک بهره برداری کند. چنانچه خوانده قبل از خواهان

سابقه تصرف در ملک را داشته باشد، نمی­توان چنین دعوایی را مطرح کرد. درواقع

زمانی دادگاه می‌تواند حکم رفع تصرف عدوانی را صادر کند که خوانده بعد از خواهان

تصرف غیرقانونی در ملک داشته است. به همین جهت اثبات این مورد بر عهده فرد

خواهان است.

عدوانی بودن تصرف خوانده: فرد خوانده باید به‌زور و غیرقانونی در ملک تصرف کند

تا دادگاه به این دعوا رسیدگی کند. چنانچه برای دادگاه محرز شود که خوانده با

اجازه مالک در ملک تصرف داشته است، دعوا علاوه بر این‌که توسط مرجع قضایی

رسیدگی نمی­شود، به عنوان تصرف عدوانی نیز شناخته نخواهد شد.

غیر منقول بودن اموال تصرفی: دعوا تصرف عدوانی تنها برای اموال غیرمنقول مطرح

می­شود؛ به عبارت دیگر تصرف عدوانی درمورد اموال منقول مطرح نمی­شود.

مواد قانونی مرتبط با دعوا تصرف عدوانی

دعاوی مرتبط با این موضوع جنبه حقوقی و کیفری دارد که در قانون جنبه حقوقی آن

بیشتر مدنظر است و جنبه کیفری کمتر مطرح می­شود. مواد مرتبط با تصرف عدوانی شامل این

موارد است: مواد 158، 159، 160، 161، 162 و 163 تا 176 قانون آیین دادرسی مدنی،

ماده 690 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات. ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی

تعریف کلی از تصرف عدوانی می­کند که در مباحث قبلی به آن پرداختیم.

ماده 159 قانون آیین دادرسی مدنی– دعوای ممانعت از حق عبارت است از:

تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد.

ماده 160 قانون آیین دادرسی مدنی– دعوای مزاحمت عبارت است از:

‌دعوایی که به ‌موجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی

را می‌نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون این‌که ‌مال را از تصرف متصرف

خارج کرده باشد.

ماده 161 قانون آیین دادرسی مدنی: در دعوا تصرف عدوانی، ممانعت از حق و

مزاحمت، خواهان باید ثابت نماید که موضوع دعوا حسب مورد قبل از خارج شدن

‌ملک از تصرف وی یا قبل از ممانعت یا مزاحمت در تصرف یا مورد استفاده او بوده و

بدون رضایت او به غیر وسیله قانونی از تصرف وی خارج شده است.

ماده 162 قانون آیین دادرسی مدنی: در دعاوی و مزاحمت و ممانعت از حق، ابراز سند

مالکیت دلیل بر سبق تصرف و استفاده از حق می‌باشد مگر آن‌که‌ طرف دیگر سبق

تصرف و استفاده از حق خود را به‌طریق دیگر ثابت نماید.

ماده 163 قانون آیین دادرسی مدنی: کسی که راجع به مالکیت یا اصل حق ارتفاق و

انتفاع اقامه دعوا کرده است، نمی‌تواند نسبت به تصرف عدوانی و ممانعت از حق،

طرح‌دعوا نماید.

جمع بندی

تصرف غیرقانونی همراه با زور و اجبار و بدون رضایت مالک در ملک را تصرف عدوانی

گویند. در این نوع دعاوی شرط اصلی اثبات سابقه تصرف پیش از سلطه غاصب است

و تنها درمورد اموال غیر منقول مطرح می­باشد. تصرف و سلطه باید با زور و اجبار صورت

گیرد در غیر این صورت دعوا مذکور تصرف عدوانی به شمار نمی­رود. برای طرح دعاوی

تصرف عدوانی حتما به وکلا باتجربه در زمینه امور حقوقی و ملکی مراجعه کنید و عملا

رسیدگی به این دعاوی بدون بهره مندی از وکیل ادامه مسیر را برای خواهان با مشکل

مواجه می­کند.