سن و جنسیت داور
در این مقاله سعی داریم در خصوص سن و جنس داور به بحث بنشینیم ..
در انتخاب داور ایا سن و جنس داور مهم هست ؟
در عمل یکی از ملاکها در انتخاب داور شایسته ، سن مناسب اوست ! حداقل داشتن سنی که از نظر اجتماع ، فرد کمی دارای پختگی باشد به عبارتی در شنیدن و تحقیق کردن و بررسی در مقامی باشد که به راحتی تحت تاثیر زبان افراد و نمایش های طرفین قرار نگیرد
قانون ایین دادرسی مدنی در خصوص انتخاب داور
قانون ایین دادرسی مدنی در خصوص انتخاب داور از جانب دادگاه سن 25 سال را ملاک قرار داده اما اگر طرفین راسا بخواهند بدون دخالت دادگاه ، داور انتخاب کنند سن 18 سال کافی ست حتی به نظر اینجانب اگر شخصی سن کمتر از 18 سال داشته باشد اما حکم رشد خود را از مرجع قضایی صالح دریافت نموده باشد از نظر سنی منعی برای داوری نخواهد داشت بهرتقدیر در این مقاله همانطور که گفتیم قصد داریم به شما کمک کنیم در انتخاب داور شایسته تصمیم درستی بگیرید نه اینکه صرفا انتخاب شما قانونی باشد پس بهتر است باتوجه به شرایط زندگی شخص داور سن مناسبی را ملاک قرار دهید که حاصل تجربیات واقعی وی در اجتماع باشد بعنوان مثال یک مرد 30 ساله که تاکنون مستقلا کسب درامد نکرده و درمنزل از نفقه پدر ارتزاق میکرده ، تاکنون هیچ کسب و کاری را تجربه نکرده و صرفا مشغول به تحصیل بوده انهم رشته ای غیر از حقوق ، ایا سن سی سال میتواند ملاک مناسبی برای انتخاب این فرد بعنوان داور باشد ؟ حال ممکن است فرد دیگری 25 ساله باشد ولی از 18 سالگی در بازار بوده و کسب و کار و تجارت کرده و تعاملات بسیاری داشته ، شاید بتوان این فرد را برای داوری موضوع اختلاف قرارداد مالی و تجاری شایسته تر از فرد 30 ساله ای دانست که در مثال بیان گردید . درواقع سن فی نفسه ملاک نیست بلکه اماره ای ست برای اینکه بتوان شرایط زندگی و کسب و کار وی را بیشتر بررسی کرد و اما جنسیت داور ؛ تنها شبهه ای که ممکن است در این خصوص در ذهن شما وجود داشته باشد این است که ایا میتوان یک خانم را بعنوان داور انتخاب کرد ؟ این سوال هم برگرفته از عدم حضور قضات زن مقام صدور رای دادگاه است و ازانجا که داوری یک دادرسی خصوصی ست و به نوعی قضاوت محسوب میگردد این شبهه ایجاد شده که ایا خانم هم میتواند بعنوان یک داور در حل اختلافات قراردادی باشد ؟ از نظر قانون منعی ندارد که داور شما خانم باشد چه اینکه در عمل نیز در خیلی از دعاوی ، طرفین به داور خانم مراجعه نموده ، داور رای صادر کرده و از طریق دادگاه نیز اجرا شده و هرگز دادگاه بخاطر زن بودن داور ، رای داوری را مورد حمله یا خدشه قرار نداده است . اما دراین مقاله به عنوان یک وکیل تخصصی دعاوی داوری قصد دارم توجه شما را به این جلب کنم که چطور با انتخاب داوری شایسته به مطلوب نظر برسید که همانا صدور رایی عادلانه ست . بله ! از نظر قانون منعی ندارد و هیچ فرقی بین داور مرد و زن نیست اما بهتر است از انجا که قضاوت در دادگستری با محدودیت حضور زن بعنوان صادرکننده رای محدودیت دارد دلایل ان را بررسی کنیم و پاسخ دهیم شاید بتوانید به اقناع وجدانی در انتخاب خود برسید
از نظر تحلیل فقهی و شرعی چرا زن نمیتواند قاضی باشد ؟
برخی از فقها تصریح کرده اند که زن نمیتوند قاضی باشد برخی دیگر موضوع را مسکوت گذاشته اند و برخی دیگر از فقها تردید کرده اند که زن نمیتواند قاضی باشد برخی دیگر نظر داده اند که اگر امری باشد که با شهادت زنان قابل اثبات است پس زن میتواند قضاوت هم بکند و برخی فقها ، قضاوت زنان را به طور مطلق مجاز دانسته اند اما انچه موجب منع قضاوت زنان در سیستم قضایی ایران شده تصریح قانونی ست به موجب اصل 163 قانون اساسی و تصریح این شرط در قانون سال 1361 و نیز قانون الحاق 5 تبصره به قانون شرایط انتخاب قضات در مقام تعدیل قانون 1361 اما انچه در این مقاله قصدداریم به ان بپردازیم توجه به این نکته است که علت و چرایی عدم تجویز زن در قضاوت جیست و ایا این دلایل می تواند در قضاوت خصوصی که همان داوری ست مورد توجه قرار بگیرد و شما در انتخاب داور زن به تردید بیندازد دراین خصوص اول باید به این نظر کنیم که در میان نظریات فقها نظریات مخالف نیز وجود دارد و ممکن بود مقنن در تدوین قانون اساسی و قوانین عادی به نظریه فقهایی که مطلقا قضاوت زنان را مجاز میدانند متوسل میشد دراین صورت اکنون این شبهه بسیار کمرنگ تر میشد پس این امر که خانمها نمیتوانند قضاوت کنند از ضروریات دین یا مسلمات فقهی محسوب نمیشود و درمیان خود فقها نیز محل تردید است دوم اینکه مهمترین ایرادی که علیه قضاوت زنان گفته میشود این است که غالبا از نظر روحی و عاطفی قضاوت ، خانمها را کمی در موضع ضعف میدانند و میگویند ممکن است ازاین نقطه ضعف دو اسیب وارد شود یکی ترس از تهدید طرف مقابل و دوم تحت تاثیر قرار گرفتن حاشیه ها وناله های طرفین
درحالیکه این مطلب را میخوانید ممکن است به تجزیه تحلیل در ذهن خود بپردازید که تاچه حد این ایراد در داوری نیز وارد است ؟
درخصوص ایراد اول یعنی ترس از تهدید باید پاسخ داد که عموما تهدید در دعای کیفری اتفاق میفتد که داوران حق ورود در رسیدگی به جرایم و مجازاتها را ندارند و صرفا باید به دعاوی حقوقی و مدنی که قانون منع نکرده باشد رسیدگی کنند پس ایراد اول حداقل در داوری وارد نیست ، و اما ایراد دوم اگر پاسخ ان را از وکیل تخصصی داوری میپرسید این توضیح را به دقت بخوانید ، اکنون بسیاری از وکلای پایه یک دادگستری خانم هستند که در محاکم به شدت فعال بوده با حد بالایی از جسارت همراه با رعایت شان وکالت از موکل خود دفاع میکنند و نه تنها تحت تاثیر حاشیه ها نمیشوند بلکه تهدید طرف مقابل نیز روی ان اثری نمیگذارد از دیگر سو هم اکنون دادیار شاغل در محاکم قضایی داریم که خانم هستند و چون دادیار در مقام صدور رای نیست اشتغال وی در این منصب با قانون مغایر نیست اما در هرصورت در مقام دادیار در زمان تحقیق و بازجویی در دادسرا هر دو ایراد پیش گفته به وی وارد است زیرا که وی در مقام صدور قرار منع تعقیب یا صدور جلب به دادرسی قرار دهد که با این تصمیم یکی از طرفین را برای تصمیم قضایی دادگاه جهت مجازات به دادگاه روانه میکند نکته اینجاست که در داوری هیچ امر کیفری و جرم و مجازاتی تحت رسیدگی داور قرار نمیگیرد و درحالیکه در دادیاری امر کیفری تحت رسیدگی و بررسی واقع میشود بااعنایت به اینکه تاکنون این موضوع منجر به پشیمانی و یا تالی فاسد دستگاه قضا نشده و دستگاه قضا کماکان دادیار خانم در محاکم خود دارد به نظر تجربه مثبتی از حضور زنان در مقام قضاوت داشته و ایرادات مذکور به طریق اولی به داروی وارد نیست .
علاوه بر موارد پیش گفته باید به ماهیت داوری نیز دقت کنیم ماهیت داوری ، یک قضاوت خصوصی ست که غالبا از یک اعتماد حاصل شده به نوعی ان خشونت و تنشی که در ذات دادگستری در تمام جهان است را در خود ندارد به عبارت دیگر طرفین با انتخاب شیوه داوری در نظر داشتند در فضایی ارام تر به نتیجه برسند فلذا به نظر میرسد اگر داور خود را خانم انتخاب کنید از این نظر مشکلی نخواهید داشت ولی نکته حائز اهمیتی که در این خصوص باید متوجه باشید شرایط موضوع دعوی شماست ..
اجازه بدهید مثالی برای شما طرح کنم ، فرض کنید طرفین دعوی هردو خانم هستند و هردو متاهل هستند و اختلاف انها درخصوص یک کسب و کار کاملا زنانه ست فرض کنید هردو در کسب و کار فروش مانتوهای زنانه شریک هستند و در شراکت باهم به مشکل خورده اند تصور کنید در رسیدگی به این اختلاف شناخت نوع مانتو ، نوع مشتری ارتباط با مشتری هم باید بررسی گردد .. حال با این فرض به سوال زیر پاسخ دهید:
درصورتی که دو داور با شرایط مساوی از نظر اجتماعی ، تجارب کسب وکار ، دانش حقوقی و سن قراردارند اما یکی مرد و دیگری خانم می باشد به نظر شما کدام داور برای این موضوع مناسب است ؟ صرف نظر از اینکه میتوان بررسی تخصصی موضوع را به یک کارشناس رسمی دادگستری ارجاع داد و از نظر وی کمک گرفت ولی بدون شک داور خانم در این مورد بسیار شایسته تر از داوری یک مرد است زیرا که داوری که همجنس طرفین میباشد و با موضوع و فضا و روحیات هم جنس خود اشنایی بیشتر دارد از داور مرد شایسته تر است البته در فرضی که در سایر شروط باهم برابر باشند پس فارع از توضیحات پیش گفته باید به این مهم توجه کنیم که شخصیت و جنسیت طرفین دعوی و نوع اختلاف می تواند ما را در انتخاب داور مناسب از حیث جنسیت نیز یاری برساند
در پایان بازهم تاکید میکنم از نظر قانون همین که شخص رشید باشد فارغ از جنسیت در هر سنی که باشد می تواند داوری کند