کارشناسی در قراردادهای تجاری بین المللی
پیش ازین در مقاله ای تحت عنوان “روشهای حل اختلاف دعاوی بین المللی ” به روش های حل اختلاف اشاره کردیم مذاکره ، کارشناسی ، سازش و میانجیگری ، دادرسی خصوصی ، داوری و دادرسی دادگاه در این مقاله قصد داریم به موضوع کارشناسی بیشتر بپردازیم :
الف-غیرقضایی بودن کارشناسی :
کارشناسی جنبه فنی و حرفه ای ست و از مباحث حقوقی و قضاوتی دور است کارشناس نمی تواند به اظهارنظر حقوقی و قضایی بپردازد نظر کارشناسی فی نفسه لازم الاجرا نیست ولی طرفین می توانند آن را مستند رای دادرسی یا داوری قرار دهند اما این سوال مطرح می شود که اگر طرفین نظر کارشناس را قاطع دعوی و اختلاف خود قرار دهند ولی طرفین نظریه کارشناسی را اجرا نکنند طرفین چه اقدامی می توانند انجام دهند؟ طرفین جهت الزام کردن شخص متعهد به ایفای تعهد و موضوع کارشناسی که مورد توافق قرار گرفته است می تواند از طریق داوری یا دادرسی دادگاه اقدام نماید و نظر کارشناس را مستند قرار دهد .
ب-جنبه موضوعی کارشناسی
کارشناس صرفا به جنبه های موضوعی می پردازد و نمی تواند مسئله حکمی صادر کند منظور از جنبه موضوعی ، وقوع یک امر در عالم واقع است و منظور از جنبه حکمی همان مباحث حقوقی و قضایی است دقیقا موضوعی که وجه تمایز کارشناسی با داوری یا دادرسی دادگاه است . با ذکر یک مثال موضوع را شفاف تر می سازیم : فرض کنید یک اختلاف حساب بین طرفین واقع شده و طرفین از یکدیگر نسبت به معاملات انجام شده وجوهی را مطالبه کنند و در این امر اختلاف نظر باشد ممکن است هردو نفر خود را طلبکار بدانند و با ارجاع به کارشناسی روشن شود که مثلا شرکت الف هزار دلار از شرکت ب طلبکار است ولی کارشناس در نظر کارشناسی خود نمیتواند شرکت ب را محکوم به پرداخت مبلغ هزار دلار به شرکت ب بنماید صرفا می تواند با جنبه توصیفی اختلاف اعلام نماید شرکت الف هزار دلار از شرکت ب طلبکار است .
ج-تک جنبه ای بودن کارشناسی
کارشناسی صرفا به همان جنبه ای که موضوع اختلاف است و تقاضای کارشناسی شده رسیدگی میکند ولی در رای داوری یا دادرسی باید سایر جنبه ها و علل قابل طرح مورد بررسی قرار بگیرد به عنوان مثال در نظر بگیرید شرکت الف نتوانسته تعهدات خود را مبنی بر ساخت یک کشتی بزرگ تجاری به انجام برساند و در نظر کارشناسی صرفا بیان شده است که 70 درصد از کشتی ساخته شده و از این 70 درصد 50 درصد مطابق تعهدات قراردادی عمل شده است اما نمی تواند به این موضوع بپردازد که ایا علل قاهره موجب این تاخیر و عدم ایفای تعهد شده است ؟
گران شدن مصالح و یا همه گیر شدن بیماری کرونا باعث عدم کارکرد کارگران در انجام پروژه گردیده است ؟ یا شاید شرکت ب می بایست تعهدات مالی خود را در مواعد مشخص شده در این خصوص به انجام می رسانده و عدم انجام آن تعهدات موجب شده شرکت الف نتواند به تعهد خود کامل عمل کند ؟ کارشناس به جنبه های مختلف موضوع مانند مثال های ذکر شده نمی پردازد مگر اینکه جنبه های ذکر شده نیز از وی تقاضا شود البته حیطه صلاحیت وی تاحدی ست که اظهارنظر حقوقی و قضایی لازم نداشته باشد . در ادامه این مقاله به اهمیت کارشناسی در دنیای امروز و ورود کارشناسی به سازمانهای داوری بین المللی اشاره خواهیم کرد :
اتاق بازرگانی بین المللی :
اتاق بازرگانی بین المللی ، مرکز بین المللی کارشناسی را تاسیس کرد و خدمات کارشناسی و فنی به تجار در عرصه بین المللی ارائه می کند اتاق بازرگانی بین المللی آئین نامه مخصوص به کارشناسی را تدوین و با عنوان مقررات کارشناسی تنظیم نمود و در سال 1977 تصویب و در سال 2003 اصلاح شد . اتاق مذکور در سال 2015 مقررات کارشناسی را در سه دسته ارائه نمود : مقررات راجع به پیشنهاد کارشناسان و اشخاص بی طرف ، مقررات راجع به انتخاب کارشناسان و اشخاص بی طرف ، مقررات ناظر به اداره روند کارشناسی .مقررات درصورتی معتبر است طرفین در قرارداد خود به آنها ارجاع دهند درواقع طرفین می بایست توافق کنند که اختلاف خود را به مرکز بین المللی ای دی آر اتاق بازرگانی بین المللی جهت انجام کارشناسی ارجاع می دهند مرکز مذکور استقلال کارشناسان را به موجب تدابیر مخصوص تضمین نموده است . درنهایت به نظر میرسد با توجه به مسالمت امیز بودن کارشناسی و از سوی دیگر توانایی مستند قرار گرفتن و اثرگذاری بالا در رای داوری و دادرسی دادگاه در دنیای امروز مورد توجه تجار قرار گرفته است و برخی سازمانهای بین المللی نیز به ان توجه خاص نشان داده اند که به یک مورد آن اشاره شد
